داستان نخچیران
در جنگلی مدتی بود که شیری آرامش جنگل را از بین برده بود.شیر هر بار از کمین بیرون می آمد و یکی از آنها را شکار می کرد؛تا اینکه اهالی جنگل باهم به این نتیجه رسیدند که به لانه شیر بروند با او توافقی حاصل کنند و با شیر به نتیجه ای برسند.به نزد شیر رفتند و به او گفتند:ما هربار برای تو یکی را برای شکار می فرستیم و تو نیز با کمین کردن زندگی ما را تلخ نکن و آرامش ما را برهم نریز.شیر پیشنهاد را قبول کرد و گفت:به شرطی که مکر و حیله ای در آن نباشد.
طایفه نخچیر در وادی خوش بوده اند از شیر اندر کَش مَکَش
حیله کردند آمدند ایشان به شیر کز وظیفه ما تو را داریم سیر
گفت آری گر وفا بینم نه مکر مکرها بس دیده ام از زَید و بَکر
هرچند شیر خیلی راضی نبود اما حیوانات با هزار حرف و ترفند او را راضی کردند و در عوض حیوانات هم قول دادند که بر عهد خود پایدار بمانند.آنها هر روز قرعه می کشیدند و قرعه به نام هرکس می افتاد او میرفت و غذای شیر گرسنه میشد.روز ی ای ن قرعه به نام خرگوش افتاد و خرگوش با لحنی اعتراضی گفت:تا کی باید به این ظلم ادامه بدهیم ما هم حق زندگی داریم؟ و حیوانات جواب دادند:پیش از تو کسان دیگری هم رفتند و تو اولین نفری نیستی که قرعه به نامت می افتد؛ تو نیز باید بروی و خوراک شیر شوی و چاره ای هم نیست تا حیوانات پیش شیر با اعتبار بمانند.
قوم گفتندش چندین گاه ما جان فدا کردیم در عهد و وفا
تو مجو بدنامی ما ای عَنود تا نَرنجد شیر،رَو رَو زود زود
خرگوش به دوستان خود گفت:مدتی به من زمان بدهید تا برای شیر نابه کار چاره ای کنم. اما بازهم نخچیران معترض شدند و خرگوش گفت:به این تن ضعیف من نگاه نکنید، من میدانم چه کنم.حیوانات کنجکاو شدند و از او نقشه اش را پرسیدند اما او جوابی نداد.بالاخره خرگوش به سمت لانه شیر راه افتاد و کمی هم طول داد تا به لانه شیر برسد و او مدام نقشه اش را با خود مرور می کرد؛شیر عصبانی بود و فکر کرد بار دیگر حیوانات او را فریب دادند تا اینکه خرگوش به لانه شیر نزدیک شد
ساعتی تأخیر کرد اندر شدن بعد از آن شد پیش شیر پنجه زن
زان سبب کاندر شدن او ماند دیر خاک را می کند و می غرید شیر
شیر غرید و گفت:تو چطور به خودت اجازت می دهی که اینقدر دیر کنی؟ خرگوش نقشه زیرکانه و ساختگیش را تعریف کرد و گفت:من به همراه خرگوش دیگری به سمت لانه شما می آمدیم تا اینکه شیری دیگری سر و کله اش پیدا شد و قصد شکار ما را کرد.به او گفتم:ما غذای شیر دیگری هستیم و به پیش او می رویم. تا نام شیر دیگری را آوردم غرشی کرد و گفت:شرم کن از اینکه بخواهی پیش من نام شیر دیگری را بیاوری و ما چند بار دیگر اصرار کردیم و او سرانجام خرگوش همراه مرا خورد و من هم در آنی از دست او فارا کردم و نزد تو آمدم و تو از این پس باید قید غذای های دیگر را بزنی، اگر باور نداری همراه من بیا تا آن شیر را نشانت بدهم.
گفت خرگوش اَلاَمان عذریم هست گر دهد عفوِ خداوندیت دست
گفت چه عذر ای قصور ابلهان این زمان آیند در پیشِ شهان؟
مرغ بی وقتی،سَرت باید برید عذر احمق را نمی شاید شنید
عذرت ای خرگوشاز دانش تهی من نه خرگوشم که در گوشم نهی
من به وقت چاشت در راه آمدم با رفیق خود سوی شاه آمدم
شیری اندر راه قصد بنده کرد قصد هردو همره آینده کرد
گفتمش بگذار تا بار دگر روی شه بینم برم از تو خبر
لابه کردیمش بسی سودی نکرد یار من بِستد مرا بگذاشت فَرد
خرگوش توانست شیر را حسابی فریفته کند و او را با خود همراه کرد تا شیر ساختگی را ببیند.خرگوش تاجایی رفت و نزدیک چاهی ایستاد و شیر به او گفت:چرا ایستادی؟ خرگوش به او گفت:زیرا آن شیری که همراه من را خورد دراین چاه لانه کرده.شیر به لبه چاه رفت و خرگوش هم بعد از شیر به لبه چاه رفت تا بگوید هنگامیکه عکس شیر در آب می افتد این همان شیر است و عکس خوش هم می افتد بگوید آن همان خرگوش همراه من است که هنوز شیر در پیش خود دارد.
چونکه در چه بنگرید اندر آب اندر آب از شیر و او در تافت آب
شیر عکس خویش دید از آب تفت شکل شیری در برش خرگوش زفت
شیر که عصبانیت مغزش را کور کرده بود فریفته شد و در چاه افتاد و بدین ترتیب نقشه خرگوش عملی شد و شیر مغلوب خرگوش شد.
چونکه خصم خویش را در آب دید مروَرا بگذاشت و اندر چه جهید
درفتاد اندر چهی کوه کنده بود زانکه ظلمش در سرش آینده بود
چاه مُظلِم گشت ظلم ظالمان این چنین گفتند جمله عالمان
خرگوش بسیار خوشحال بود و سر از پا نمی شناخت و با شادمانی نزد دوستان رفت و ماجرا را تعریف کرد و حیوانات و نخچیران هم بسیار خوشحال گشتند و از آن پیش او را زیرک و عزیز خود خواندند.
زید و بکر:اهالی جنگل عَنود:دشمن بدخواه چاشت:کمی قبل از ظهر لابه:اصرار و زاری تاب:عکس یا تصویر شیر و خرگوش زفت:چاق
مثنوی مولوی، دفتر اول
